VÀI CÂU CHUYỆN THIỀN
VIÊN MINH, 2003
MỌT SÁCH
Sư đang giảng trước thính chúng. Có gã thanh niên đứng dậy hét:
- Xưa Lâm Tế chỉ với một tiếng hét đủ khai được Đạo lớn, đâu cần lắm lời như vậy?
Sư hét. Gã thanh niên chịu không nổi tiếng hét quá lớn giật mình thối lui.
Sư nói:
-Tưởng đâu con cháu Lâm Tế, té ra chỉ là loài mọt sách!
Lời góp ý:
Hét, đánh hay dụng ngữ đều chỉ là phương tiện, vấn đề là ở chỗ phương tiện đó có như ngón tay chỉ được mặt trăng hay không mà thôi. Còn đã là phương tiện thì cứ tùy nghi mà sử dụng. Người dùng biết tùy cơ mà khai thị được chân lý mới là phương tiện thiện xảo. Bằng không lấy phương tiện này bỏ phương tiện kia chỉ là trò chấp trước.
Gã thanh niên cho rằng thiền thì phải “bất lập văn tự” nên phải hét chứ không được nói, không biết rằng hét cũng chỉ là một loại ngôn ngữ, hơn nữa, anh chỉ biết tiếng hét qua sách vở văn tự mà thôi, chứ anh có bao giờ được chính tai nghe tiếng hét của Thiền sư Lâm Tế ra làm sao đâu? Và anh có bao giờ biết rằng Lâm Tế hét mà trong tiếng hét hoàn toàn im lặng không?
Trong “bất lập văn tự” thì văn tự không sai, mà “lập” mới sai (lập = chấp vào 'văn tự'), cũng như trong “tri kiến lập tri” thì tri kiến có thể là Phật tri kiến, Thánh tri kiến, Chánh tri kiến v.v… chỉ có “lập tri kiến” mới đích thực là “vô minh bổn” (lập = chấp vào 'tri kiến' - là gốc của vô minh).
Đúng là đối với người giác ngộ thì vạn pháp đều chân, đối với người mê thì muôn sai đều vọng, có chấp cái này bỏ cái kia thì mê vẫn hoàn mê, vọng còn nguyên vọng,
THỂ NHẬP PHÁP GIỚI.
Một vị Tăng yết kiến Sư, Tăng hỏi:
- Thể nhập cùng pháp giới làm một có được chăng?
Sư nói:
- Chứ ông tưởng pháp giới với ông là hai được sao?
Lời góp ý:
Pháp giới tánh chưa một lần loại trừ ai, chưa bao giờ tự phân hóa, chỉ có bản ngã tự tách rời pháp giới như chân, tự cô lập, tự khép kín, tự cách ngăn, tự buộc ràng, tự giới hạn… Nhưng có tách rời được không? Không, vì bản ngã chỉ là ảo tưởng, chỉ là huyễn mộng. Thế thì có thể nhập được không? Cũng không, vì ý niệm thể nhập cũng là ảo tưởng của vọng ngã. Pháp giới tánh đâu phải là cái ngã được phóng đại (đại ngã) như người nằm mộng lại còn thêm mộng (mộng trung chi mộng).
Người nằm mộng thấy mình đi chơi, suốt cơn mộng khổ khổ, vui vui, thương thương, ghét ghét, sợ sợ, lo lo, khi nơi này, lúc chỗ nọ (tất cả 'khổ, vui, thương, ghét, ... cũng chính là mộng) … nhưng khi tỉnh dậy thấy mình vẫn ở trên giường chẳng hề sai khác.
Đối với bản ngã mê vọng thì pháp giới tánh mà hắn muốn thể nhập cũng là mê vọng. Còn pháp giới chân thật thì chỉ khi nào hết mê mới thấy được chẳng hai.
Khi mê nói một nói hai
Chừng khi tỉnh mộng cười dài một phen.
NÓI ĐƯỢC MỘT LỜI
Một thiền khách đến viếng Sư, cứ nằng nặc đòi Sư giải thích yếu nghĩa Nam Tuyền trảm miêu.
Sư im lặng rót trà mời khách, nhưng khách dường như không để ý đến trà, lại hỏi:
- Nam Tuyền trảm miêu sao không ai nói được lời gì?
Sư toan bưng chén trà đổ đi. Khách nói:
- Xin Thầy để tôi uống.
Sư cười nói:
- Cuối cùng ông cũng nói được một lời. Nếu hồi đó có người nói được như ông thì Nam Tuyền đã khỏi mắc sát giới.
Lời góp ý:
Đông đường, Tây đường tranh nhau con mèo. Thiền sư Nam tuyền thấy thế bắt mèo đưa lên nói:
- Nói được là cứu con mèo, nói không được là chém nó.
Thiền chúng không ai nói được, Sư liền chém con mèo.
Tùng Thẩm về, Sư đem câu nói đó hỏi. Tùng Thẩm cởi giày để lên đầu đi ra. Sư nói:
- Nếu hồi nãy có ngươi thì con mèo đã được cứu rồi.
Câu chuyện đó vẫn còn là một nghi vấn đời này sang đời khác trong nhà thiền. Ai cũng muốn tìm ra yếu nghĩa vì sao Nam Tuyền lại giết mèo.
Nhưng Đạo (= chân lý, lẽ thật) đâu thể thuần lý trí (= suy tưởng: phân tích và nghi vấn) hay thuần tình cảm (= niềm tin, đức tin) mà thành tựu. Vấn đáp cơ phong chỉ để trắc nghiệm xem người thiền có đang “cước căn điểm địa” không mà thôi. Nếu đã “điểm địa” thì không đâu không là Đạo, bằng không thì lý trí đành hoang mang ngơ ngác chẳng thể nào nói được một lời khế hợp, còn tình cảm thì mê man mù tịt. Còn một khi đã khế hợp thì im lặng hay nói bất cứ điều gì cũng đều khế hợp.
Thế còn Tùng Thẩm đội giày lên đầu thì sao, nói đi?
